ތާރީޚުގެ ތެރެއިން ގުޅަކުޅޭ ފަސްގަނޑު

ލިޔުނީ: ނަސީމާ މުޙައްމަދު

 

ތަޢާރަފު

 ބައެއް ޤައުމުތަކުގައި ހުންނަ ތާރީޚީ ތަންތަނަކީ، އެ ޤައުމެއްގެ ހަނދާނާއި، ތާރީޚާއި، ސަޤާފަތާ ގުޅިފައިވާ ތަންތަނެވެ. މިކަމުގެ ވަރަށް ފުރިހަމަ އެއް މިސާލަކީ މާލޭގައި އިހުގައި އޮތް "ގުޅަކުޅޭފަސްގަނޑެ" ވެ. މިތަނަކީ އިހުގެ ބޮޑުގަނޑުވަރު (މިހާރު ސަލްޓަން ޕާކު އޮތް ތަން) ކުރިމަތީގައި، އެކިއެކި ރަސްމީ ބޭނުންތަކަށް ބާއްވައިފައި އޮންނަ ހުސް ބިމެކެވެ. ގުޅަކުޅޭފަސްގަނޑަކީ ގަނޑުވަރާ ގުޅިފައިވާ މައިދާނެކޭވެސް ދެންނެވިދާނެއެވެ. އެތަނަކީ ދިވެހި ތާރީޚާއި އާދަކާދައާ ވަރަށް ބޮޑަށް ގުޅި ލާމެހިފައިވާ ތަނެކެވެ.

ގުޅަކުޅޭ ފަސްގަނޑަކީ ރަސްމީ ގޮތުން އިހުގައި ކުޅިޖަހާ ތަނެވެ. "ގުޅަކުޅޭފަސްގަނޑު" މި ނަމަށް ބަލައިލާއިރު، "ގުޅަކުޅޭ" މި ލަފުޒުގެ މާނައަކީ ގުޅަމަތިހިފުން ނުވަތަ، އިނގިރޭސި ބަހުން ދަންނަވާނަމަ، ރެސްޓްލިންގް އެވެ. މިއީ ހިފުމުގެ ހެވިކަން ދައްކައިދޭ، ފިރިހެނުންގެ ކުޅިވަރެކެވެ. މީގެ އިތުރަށް، ހެވިކަމުގެ އެހެނިހެން ފަންނުތައް ތަމްސީލުކުރުންވެސް މިތާގައި އޮތެވެ. މިފަދަ ކުޅިވަރުތަކުގައި ވަރަށް މޮޅު މީހުން ރާއްޖޭގައި އިހުގައި ތިބިކަމަށް ވެއެވެ. ބުނެވޭގޮތުގައި، މި ކުޅިވަރުތަކުގައި ރަސްރަސްކަލުންނާއި އަމީރުންވެސް ބައިވެރިވެވަޑައިގެންފައިވެއެވެ. ކުޅިވަރު ބައްލަވައިލެއްވުމަށް، އެއިރަކު ތަޚުތުގައި އިންނެވި ރަސްކަލަކާއި ގަނޑުވަރުތެރޭގެ ބޭފުޅުންވެސް ވަޑައިގަންނަވާނެއެވެ.

ހަވަރު އެއްވާނީ ގުޅަކުޅޭ ފަސްގަނޑަށެވެ. ހަވަރަކީ، ހަނގުބޭކަލުން ބައްސަވައިފައި އޮންނަ 6 ވަރު ނުވަތަ 6 ބަޔެވެ. މިއީ ރަސްގެފާނުގެ ލަޝްކަރު ކަމަށް ވުމާއެކު، ވަރަށް ޚާއްޞަ ބައެކެވެ.

ވިދާޅުވޭ

[ފޭކު] ދަތްއުނގުޅާ ބޭސް

މަރިޔަމް ސަމާހަތު/ ލައިނޫފަރުގެ، ހއ.އިހަވަންދޫ

 

ސިއްސައިގެންގޮސް ހޭލެވުނީ ކައިރީ ހުރި ސޯނާ ގަޑީގެ އަޑުފަށްގަނޑަށެވެ. އެއަށް ބަލާލިއިރު އަށެއް ޖަހަން ފަންސަވީސް މިނެޓު ހުއްޓެވެ. އިއްޔަވެސް ގަޑި ސޯނާކޮށްފައި އެބެހެއްޓުނީ ނުބައިކޮށެވެ. ހިތްހަމަނުޖެހިފައި ހުރެގެން އަވަސްއަވަހަށް ބުރުހަށް ބޭސްއެޅުމަށްފަހު ދަތް އުނގުޅައި ނިންމާލައިފީމެވެ. ލޯގަނޑުން ދަތްޕިލައަށް ބަލާލީ ދަތްޕިލާ ހުދުވާނެކަމަށެވެ. ނަމަވެސް ދަތްޕިލައަކަށް މާބޮޑު ހުދުކަމެއް ނާދެއެވެ. މިއަދު ބޭސްވެސްމިއެޅީ އެހެންޏާ އަޅާވަރަށްވުރެ ގިނައިންނެވެ. ކުރާނެކަމެއްނެތެވެ. މިހާރު ކޮންމެ އެއްޗެއްގެވެސް ހުންނަނީ "ފޭކެވެ." މި ބޭހުން ރަނގަޅަށް ގަރުވެސް ނާރަނީއެވެ. ނުވިތާކަށް އެހާ އާވިވެސް ގަދައެވެ. ނަމަވެސް ދަތްޕިލައަކަށް ހުދުކަމެއް ނާރައެވެ. މިފަދަ ހިޔާލުތަކެއްގައި ހުރެ ފެންވަރައި ނިންމާލައިފީމެވެ.

ވިދާޅުވޭ

Seven Ages of Man

     William Shakespeare (1564–1616)

                    ALL the world ’s a stage,

And all the men and women merely players:

They have their exits and their entrances;

And one man in his time plays many parts,

His Acts being seven ages. At first the Infant,

Mewling and puking in the nurse’s arms.

Then the whining School-boy, with his satchel

And shining morning face, creeping like snail

Unwillingly to school. And then the Lover,

Sighing like furnace, with a woful ballad

Made to his mistress’ eyebrow. Then a Soldier,

Full of strange oaths, and bearded like the pard;

Jealous in honor, sudden and quick in quarrel,

Seeking the bubble reputation

Even in the cannon’s mouth. And then the Justice,

In fair round belly with good capon lined,

With eyes severe, and beard of formal cut,

Full of wise saws and modern instances,—

And so he plays his part. The sixth age shifts

Into the lean and slippered Pantaloon,

With spectacles on nose, and pouch on side;

His youthful hose, well saved, a world too wide

For his shrunk shank; and his big manly voice,

Turning again toward childish treble, pipes

And whistles in his sound. Last scene of all,

That ends this strange eventful history,

Is second childishness, and mere oblivion,

Sans teeth, sans eyes, sans taste, sans everything.

ވިދާޅުވޭ

ހެޔޮބަސް

ޙަސަން ޒާހިރު ޢަބްދުއްރަޝީދު

 

އަމާޒެއްނެތި ތިހެން އަމުދުން ނުވާނެކުރަން ތިމާ ތި ސަފަރު
                 އަމާން ބަނދަރެއް ނުފެނި ކަނޑުގައި ބަނޑަށްޖެހިގެން ވެދާނޭ މަރު
މިތާމަރުވާނެކަން އެނގިގެން ހިތަށް ވަނުމެއްނުވާ ނަމަ ޑަރު
                 ހިތާ ހަށިގަނޑު ފުރޭ މަސްތުން، ހިލައިގެ ގޮތަށް ވުމުން ހިތް ހަރު

ވިދާޅުވޭ

ކޮތަރު

على أحمد

ގޭގައި ކޮތަރު ގެންގުޅުމަކީ، ނަސީބުވެރިކަމެއް ކަމުގައި ބަޔެއް މީހުން ހީކުރެއެވެ. ކޮތަރުގެ تاريخ ގެ މައްޗަށް އަލިކަން އަޅުވާލާއިރު، އެގެނީ، ވަރަށް އިހުޒަމާނުން ފެށިގެން ކޮތަރާއި، އިންސާނާއާއި ދެމެދުގައި ގުޅުން ހިގަމުން އައިސްފައިވާ ކަމެވެ.

ކޮތަރަކީ، އެކުވެރިކަމާއި،إجتماعىދިރިއުޅުމުގައި، ދޫނިސޫފާސޫފީގެތެރެއިން 1 ވަނަ ދޫންޏެވެ. އަދި، ޖިންސީ ލޯބީގައިވެސް، އޭގެ އެހެން މިސާލެއް، ދޫނީގެތެރެއިން ނުފެންނަ ނަމޫނާއެކެވެ.

ވިދާޅުވޭ

ދަރިން ތަރުބިއްޔަތުކުރުމުގައި ޒަމާނީ ގޮތްތައް ބޭނުންކުރުން މުހިންމު

މުޙައްމަދު ފިރާޟް - ފެންތަށި، ފުރައްދަގެ، ހއ. އިހަވަންދޫ

 

މިނިވަންކަމާއި ޙައްޤުތައް ގޮވާލާ މިއަދުގެ މުޖުތަމަޢުގައި ދަރިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމަކީ އެހާ ފަސޭހަ ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. ސަބަބަކީ ހައްޤާއި މިނިވަންކަމުގެ "ފޮނި" ވާހަކަތަކަށްވުރެން އަޅުގަނޑުމެން އުފުލަންޖެހޭ ޒިންމާތަކުގެ ވާހަކަތައް ދައްކާލެއް މަދު ކަމެވެ. ނުވަތަ ޒިންމާތަކުގެ ވާހަކަތައް ދައްކަން ބޭނުން ނުވާކަމެވެ. "ދަރިންތަރުބިއްޔަތު ކުރުމުގައި ޒަމާނީގޮތްތަކޭ ބުނީމާ" އެއީ ހޮޅަނގުގެ ތަހުޒީބީ ނަމަވެސް އިސްލާމްދީނާ ފުށު އަރާ ކަންތައްތަކެއްގެ ވާހަކަ ދައްކަން އުޅޭ ކަމަށް ބައެއް ކިޔުންތެރިންނަށް ހީވެދާނެއެވެ. ތި ހީކުރެއްވީ ރަނގަޅަކަށް ނޫނެވެ. ލިޔެލަން މި އުޅެނީ މިއަދުގެ ތަރައްޤީވެފައިވާ މުޖުތަމަޢުގައި ލިބިފައިވާ ވަޞީލަތްތަކުގެ ބޭނުން ހެޔޮގޮތުގައި ކޮށްގެން ދަރިންނަށް ތަރުބިއްޔަތު ދެވިދާނެ ގޮތްތަކެކެވެ. މިދިވެހިރާއްޖެއަކީވެސް ޤުދުރަތީ ވަޞީލަތްތައް ގިނަ ޤައުމެއްކަން އަޅުގަނޑުމެން ޤަބޫލުކުރަންޖެހެއެވެ.

ވިދާޅުވޭ

ދިވެހިންގެ ހިތްތަކުގައި ޤައުމީ ރޫޙު އާލާކުރެވިދާނެ ގޮތްތައް

އަންވަރު އިބްރާހިމް

 

ދެވަނަ ބޮޑުހިނގުރާމައަށްފަހު ބައި ގަރުނުގެ ރާސްތާއެއް ކަޑައްތުކުރެވުނު އިރު، މިއަދު މިފެންނަ ދުނިޔޭގެ ޓެކްނޮލޮޖީގެ ބާރަކީ މީގެ 50 އަހަރު ކުރިން ގޮތް ހުސްވެ، އަނދަޖެހިފައި ތިބި އަހަރެމެންނެވެ. އަހަރަމެންނަށް ކުރެވުނު ކަމަކީ ތާރީޚުން ޢިބުރަތް ޙާޞިލުކުރުމެވެ. ލޯމަތިން ފެންނަމުންދިޔަ ކަންކަމާއި، ލޯމަތިން ގެއްލުނުހާ ކަމެއްގެ މަތިން ހަނދާންކޮށް، އެންމެން އަތުގުޅާލައިގެން އާ ރޫޙެއްގައި މަސައްކަތް ފެށުމެވެ. މިއީ އިއްޔެ ވީރާނާވެފައި އޮތް ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި އޮތް ޖަޕާނުގެ ދުލުން ފަޚުރުވެރިކަމާއެކު މިއަދު ބުނާ ވާހަކައެވެ. ދުނިޔެ ދުށް އެންމެ ބޮޑު އަނދަވަޅަށް ވެއްޓުނު ޖަޕާނަށް އެވަޅުގަނޑުން ތެދުވެ، ބޯހިއްލާލެވުނީ ޤައުމުގެ ރައްޔިތުންގެ ހިތްތަކުގައި އުފެދުނު ވަރުގަދަ ޤައުމީ ރޫޙުގެ ސަބަބުންނެވެ. ބައިބައިވެ، ވިއްސިވިހާލިވެފައިވާ ނަފުސުތައް، އެރޫޙުން އެކަތިގަނޑަކަށް ހަދައިދިނީތީއެވެ. ގޮތްހުސްވެ މާޔޫސްވެފައިވާ ރައްޔިތުންގެ ސަޤާފަތްތައް އެރޫޙު އެދި ގޮވީތީއެވެ. އަދިވެސް ދުނިޔޭގެ ބާރަކަށް ވެވިދާނެކަމުގެ ސިގްނަލް އެމީހުންގެ ޤައުމީ ބަސް ދެމުން ދިޔައީތީއެވެ. މިދެންނެވި ހުރިހާ ކަމެއްގޮސް ގުޅެނީ ޤައުމީ ލޯތްބާއެވެ. ޤައުމީ ރޫޙާއެވެ.

ވިދާޅުވޭ

ސަލާމަތްކަން ލިބިގަތުމަށް ބޭނުން މީހާގެ ފަރުވާ: އަލްޙިޖާމާ ނުވަތަ ކަޕިން ތެރަޕީ

އައްޝައިޚް ޢަލީ ރިޟާ އަޙްމަދު

ޙިޖާމާ މިނަން ނެގިފައިވާ ކަމަށް ބަލާއިރު އޭގެ މާނައަކީ ދެމުމެވެ.  ކަޕިން ތެރަޕީ އަށް އެނަން ދެވުނީ ބަލިމީހާގެ ހަށިގަނޑުގައިވާ ގޯސް ލޭތައް ޙިޖާމާކުރާ މީހާ އެމަސައްކަތުގެ އާލާތް ބޭނުންކޮށްގެން ދަމައިގަންނާތީ އެވެ. މިހެންކަމުން ޙިޖާމާ އަކީ ނުވަތަ ކަޕިން ތެރަޕީ އަކީ، ގައިގެ ހަމުގައި ވަރަށް ކުޑަ ކުޑަކޮށް އަނިއަޅާލުމަށްފަހު މިޢުޖަމުގެ ޛަރީޢާއިން ހަށިގަނޑުގައިވާ ގޯސް ލޭތައް ދަމައިގަތުމެވެ. މިހެންވެ ފިޤުހުވެރިން އަލްޙިޖާމާގެ ތަޢުރީފުގައި ވިދާޅުވަނީ އެއީ ކަނޑައެޅިފައިވާ ވަކި މުއްދަތެއްގައި، މިޙުޖަމުން ހަންގަޑުގައި (ތުނިތުނިކޮށް) އަނިއަޅުވާލުމަށްފަހު ވަކިކަހަލަ ލެއެއް (ހަށިގަނޑުގެ) ޚާއްޞަ ތަނަކުން (ނޫނީ ތަންތަނުން) ނެރުމެވެ.

ވިދާޅުވޭ

އަސަރަކާ އަދި ފޮނިކަމެއް، އެކިބަސްބަހުން ހަމަ ފެނުނަކަސް، އަސަރުގަދަ އަދި އެންމެ ފޮނިބަހަކީ، މަށަށް މި ދިވެހިބަހޭ

މުޙައްމަދު އަމީން ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނު (އޯކިޑް)

 

[ބިންނާކަށެއް އެހެން މަލެއް ބޭނުން މިއަދު ނެތޭ        ފެންދީގެނެއް  އެހެން ގަހެއް، ހައްދާ ހިތެއް ނެތޭ

ލޯގޮސް މަގޭ އެކަރުގަނޑަށް ހިންގާލި  ވޭލައިން،        ލޯބިން  ފުރާކަށެއް  ހިތެއްގައި  ތަންފުކެއް ނެތޭ

ފުރިހަމަކަމާއެކީ  އެހައި   ފަރިވާއިރުން  އެމާ،        ވެރިޔާކަމަށް ޙުކުމް  ކުރާ، ވާހިތް  ވަކިން ނެތޭ]

 

ހިތުންނާއި ދުލުން، އަޅުގަނޑު ޢިއުތިރާފުވަމެވެ. ޢަމަލާއި ބަސް، އަޅުގަނޑު އެއްގޮތް ކުރަމެވެ. އަޅުގަނޑު ވަކީން ބޮޑަށް [ގެއްލޭ] ހިތްވާ ދެވަނަ ޤުލްޝަނެއް ނެތެވެ. އެންމެ ބޮޑަށް، ހެއްދޭތޯ މަސައްކަތްކުރާ ހިތްވަނީ އެނަލަ ރީތި ގަހެވެ. އަޅުގަނޑު އަޅުގަނޑުގެ ހިތަށް ޞަރީޙަ އުފަލެއް ލިއްބައިދެނީ އެ މަލުގެ އަސަރުންނެވެ. ސަބަބަކީ، ސިއްރަކީ، [ލޯގޮސް މަގޭ، އެކަރުގަނޑަށް، ހިންގާލި ވޭލައިން] އަޅުގަނޑުގެ ހިތަށް ކުޅަ އަސަރެއްގެ، މަތިވެރިކަމެވެ. އެމަލަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުގެ ހިތުގައި އުހެދުނު ލޯތްބެއްގެ ވަރުގަދަކަމެވެ. ތެދުވެރިކަމެވެ. .............އާދޭހެވެ. ލޯބިން ފުރާނެ އިތުރު ތަންކޮޅެއް، އަޅުގަނޑުގެ ހިތުގައި ނެތިއްޖެވެ.

ވިދާޅުވޭ

މަންމާ ތިއީ .......

ޙަސަން ޒާހިރު   ޢަބްދުއްރަޝީދު

ނުވަމަސްދުވަހު  ގަދަވޭނުގައި،  "ހަށިފާރަ" އަށް   ހުސްވެސްވެފައި
             ނުވަ އެއް ދުވަސް  އިތުރަށް  ބަލާ،  މަންމާ  ތިއީ  ކެތްތެރިއެކޭ
ވިހުމުން   އެވާ ގާތްކަން  ބޮޑޭ،   ކަންނެތްވުމެއްނެތް  ބެލުމުގައި

ވިދާޅުވޭ

އަދަބީއްޔާތަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟

ކުރޮޅި އާދަމް ޒާހިރު

 

 [އަދަބޭ] ދުލުން ލުއިކޮށް ކިޔަސް ރަންވަންނި ހިލިދާ ލަފުޒެކޭ

މަދަދާ  އެހީ  ލިބިދާ   އެއީ   ވޭނުން    ނިވާވާ   ލަފުޒެކޭ

ބަހަކީ ހިތާ މޭ  ޗިސްކުރާ   ބުނެވޭގޮތުން   ރުޅި އިސްކުރާ

ސަހަނާ ފުރަން  ރޮއްވައި ކަރުނަ  ގަބަރާ ކުރާ  ބާރެއް މެއޭ

ބަހަކުން އަސަރު ލިބިދޭނެނީ  ބަހުގައި ހިނގާ [ޚިޖަމާއު]ނޭ

ފަހަކުން އަސަރު  ނުފިލާގޮތީ [ވަހުގައި] ލަފުޒު  ގެތުނީމައޭ

ވިދާޅުވޭ

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީޚުގެ ފެށުން

 އިޔާޒު ނަސީމް

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީހުގެ އެންމެ ފުރަތަމަ ބާބު ފެށޭނީ އެ ރަށްތަކެއްގެ މައްޗަށް ދިވެހިރާއްޖެ ބިނާވެގެން ވާ ޖަޒީރާތައް އުފެދުމާ ހިސާބުންނެވެ. އިލްމީ ދިރާސާތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި ދިވެހިރާއްޖެ އުފެދުމާ ގުޅޭ ތާރީހު ފެށިފައި ވަނީ މީގެ 225 މިލިޔަން އަހަރު ކުރީންނެވެ. އޭރު ދުނިޔޭގައި ކަނޑާއި ބިން އޮތް ކަމުގައި ވިޔަސް، ދުނިޔޭގެ ޗާޓު އޮތީ މިއަދު މިއޮތް ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. ދުނިޔޭގެ ހިކިފަސްތަން އޮތީ އެކީ އެކަތިގަނޑެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ނުވަތަ "މާސިންގާ ޤާއްރާއެއްގެ ސިފައިގައެވެ. ދުނިޔޭގެ ދެބައިކުޅަ އެއްބައިގައި އޮތް މި ޤާއްރާއަށް މި ޒަމާނުގެ ސައިންސްވެރިން ދީފައިވާ ނަމަކީ 'ޕޭންޖިއާ'އެވެ. މި ޤާއްރާގެ ވަށައިގެންވަނީ 'ޕޭންތެލެއްސާ'ގެ ނަމުން ނަން ދީފައިވާ އެހައިމެ ބޮޑު ކަނޑެކެވެ." (ނަސީމާ މުޙައްމަދު، 1998).

ވިދާޅުވޭ

އަރުޝީގެ ހިޔާވަހިކަން

ޝަފީޢު ޢަބްދުﷲ

الحمد الله والصلاة والسلام على نبينا وبعد: ފަހެ، ޤިޔާމަތް ދުވަހަކީ، ހުރިހާ ޚަލްޤުތައް، މާތް ﷲ ގެ ޙަޟްރަތަށް ޖަމާކުރެވޭނެ ދުވަހެވެ. އެދުވަހުގެ ބިރުވެރިކަމާއި ބެހޭގޮތުން ގިނަގުނަ އާޔަތްތަކާއި ޙަދީޘްތައް ވާރިދުވެގެން އައިސްފައިވެއެވެ.

ވިދާޅުވޭ

އިރާދައިގައި

ހަސަން ޒާހިރު ޢަބްދުއްރަޝީދު

 

އިންތިޒާމުގެ  މަތިން   ދުނިޔެ  ހިނގަމުންދަނީ

މިންތަކުން  ތަރިތަކާއި ހަނދު ދައުރުވެސް ވަނީ

ވިދުވަރަށްފަހު    ބައެއްފަހަރު     ގުގުރާލައޭ

ވިދުމަކާވެސް  ނުލައި    ހޮނުގުގުރި   އާދެއޭ

ދޫނިތައް   ރޯދިނެތި   އާދެ    ވަރުބަލިވެފައި

ފޫނި  ދެއްވާނެތީ  ދޭ    އެހެން   އުދުހިފައި

ފެންނަނީ ބިންގަނޑުން  އުސްގަނޑާ  އަޑިގަނޑޭ

ފެންކެތީ  ގަދަވިޔަސް  މަޑުވަނީ  ގަދަ  ކަނޑޭ

ނޫރުފުޅު  ހިތުތެރޭ   ލެއްވުމަށް   އުފުލިއަސް

ނޫނެކޭ  ނުލިބެޔޭ   މުޅި  އުމުރު  އެދުނަކަސް

މާނުކުމެ ރިޒުޤު   ގިތި  ފޯއްދުމަށް   އުތުރެއޭ

ވާނުވާ   ނޭނގިބަލަ    ވާދުވެގެން   ވެއްޓެއޭ

އެންމެފުރިހަމަ   އެމިންވަރު    އިރާދައިންވަނީ

ދެންނެވޭތޯ   ޝުކުރު   އަޅުތަކުން  އިސްވަނީ

ވިދާޅުވޭ

ހިޓްލަރ : 20 ވަނަ ޤަރުނުގެ އަނިޔާވެރިޔާ

 

            ޢަލީ އަޙްމަދު

 

20 އޭޕްރީލް 1889 ގައި އެޑޯލްފް އެލުއިސް ހިޓްލަރ އުފަންވީ އޮސްޓްރިއާގެ ބްރަނާއު ކިޔާ އަވަށެއްގެ ފަޤީރު ޢާއިލާ އަކަށެވެ. އޭނާގެ ބައްޕަ އެލުއިސް ހިޓްލަރއަކީ، ކަސްޓަމް ދާއިރާގެ މަސްއޫލުވެރިއެކެވެ. މަންމަ ޝިކްލްގްރޫބަރ ނުވަތަ ކްލާރާ އަކީ ރަށްފުށުގެ ނިކަމެއްޗެކެވެ.

ހިޓްލަރގެ ޢުމުރުގެ ކުރީކޮޅު ހޭދަކުރަންޖެހުނީ ރަށްފުށުގެ ދަތި އުނދަގޫ ދިރިއުޅުމުގެ ތެރޭގައެވެ. އޭނާގެ ޢުމުރުން 13 އަހަރުގައި، އޭނާގެ ބައްޕަ މިދުނިޔެ ދޫކުރީ އާދަޔާއި ޚިލާފު ކުއްލި މަރެއްގައެވެ. ހިޓްލަރގެ ޢުމުރުން 18 އަހަރުގައި، ކެންސަރު ބަލީގައި، މަންމަވެސް ނިޔާވިއެވެ.

ޖަރުމަނަށް ހިޓްލަރ ހިޖުރަކޮށްފައިވަނީ 1913 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައެވެ. އެއަށްފަހު، އެތާގެ ޚާރިޖީ ސިޔާސަތާއިމެދު، ފާޑުކިޔަން ފެށިއެވެ. ޖަރުމަނާއި އިޓަލީއާއި، ހަންގޭރިއާއި، އޮސްޓްރިއާގެ ކޯލިޝަންއަކީ ނިކަމެތި، ދެމިނޯންނާނެ ގުޅުމެއްކަމަށް އޭނާ ހާމަކުރިއެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި، ރަޝިޔާއާއި އިނގިރޭސިންނާއި ގުޅުން ބަދަހި ކުރުމަށް، ޖަރުމަނުގެ އިސްވެރިންނަށް އޭނާ ނަޞޭޙަތްތެރިވިއެވެ.

1914 ވަނައަހަރުން 1918 އަށް ކުރެވުނު، ފުރަތަމަ ބޮޑު ހަނގުރާމަ ވެގެންދިޔައީ، ހިޓްލަރ ގެ ޙަޔާތް ބަދަލުކޮށްލި އެންމެ ބޮޑު ސަބަބުކަމުގައެވެ. މިހަނގުރާމައިގެ ތެރޭގައި ޖަރުމަނުގެ ސިފައިންގެތެރެއިން އޭނާއަށް ޖާގަލިބުނެވެ. އަދި 1914 ވަނަ އަހަރު، ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ޝަރަފުވެރިކަމުގެ މެޑެއްޔެއް އޭނާގެ ކަރުގައި އެޅުވުނެވެ. ސިފައިންގެ ޚިދުމަތްވީ ހިޓްލަރަށް ހިތްހަމަޖެހުން ލިއްބައިދިން ޚިދުމަތެއްކަމުގައެވެ.

1919 ވަނަ އަހަރު، ޖަރުމަނުގެ ލޭބަރ ޕާރޓީގެ މެންބަރަކަށް ވުމުގެ ނަޞީބު ހިޓްލަރަށް ލިބުނެވެ. މާގިނަ ދުވަހެއްނުވެ، ޕާރޓީގެ ވެރިއަކަށް އޭނާ އިސްކުރެވުނެވެ. އެންމެ ދެ އަހަރުގެ ތެރޭގައި މިކުޑަކުޑަ ޕާރޓީ، ނަން މަޝްހޫރު ޕާރޓީއަކަށް ބަދަލުކޮށްލިއެވެ. އަދި ޕާރޓީގެ ނަމަށް ނެޝަނަލް ސޯޝަލިސްޓު އިތުރުކުރެވުނެވެ. މިގޮތުން މިޕާރޓީއަށް ކިޔުނު ފުރިހަމަ ނަމަކީ، ނެޝަނަލް ސޯޝަލިސްޓް ޖަރމަން ވޯރކާރސް ޕާރޓީއެވެ. މިޕާރޓީއަށް ގެ ނަން ކުރުކޮށް މަޝްހޫރުވެފައިވަނީ ނާޒީގެ ނަމުންނެވެ. ހިޓްލަރގެ ޒަޢާމަތުގެ ދަށުގައި ޕާރޓީއަށް ވަންނަން ބޭނުންވާ މީހުންގެ ޢަދަދު، ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް އިތުރުވަމުންދިޔައެވެ.

ބިއަރ ހޯލްގައި ގެންނަން މަސައްކަތްކުރި، ޢަސްކަރީ އިންޤިލާބު ނާކާމިޔާބުވެ ޚިޔާނާތުގެ ތުހުމަތުގައި، ހިޓްލަރ ޖަލަށްލެވުނެވެ.1924  ވަނަ އަހަރުގެ ފެބްރުއަރީ މަހުގެ 24 ވަނަ ދުވަހު، ހިޓްލަރާއި އޭނާއާއިއެކު އިންޤިލާބުގައި ބައިވެރިވި ކޮމާންޑަރުންގެ ޝަރީޢަތް އޮތެވެ. ޝަރީޢަތް ނިމުނީ 5 އަހަރަށް ހިޓްލަރ ޖަލަށްލުމަށް ޙުކުމްކުރެވިގެންނެވެ. ނަމަވެސް 8 މަހާއި ކުޑަދުވަސްކޮޅަކަށްފަހު، އޭނާ ޖަލުން މިނިވަންކުރެވުނެވެ.

ޖަލުން މިނިވަންވުމަށްފަހު، ޖަރުމަނުގައި އޭރު އޮތް ވެރިކަމާއި ދެކޮޅަށް، އޭނާގެ ބަސްތައް ގަދަފަދަ ވަމުންދިޔައެވެ. އޭރުގެ ޖަރުމަނަކީ ޖުމްހޫރިއްޔަތެއް ނުވަތަ ޑިމޮކްރެސީއެއް ނޫންކަމަށާއި، '' ޔަހޫދީ އޫރުންގެ'' ބާރުގެ ދަށުގައިވާ ދައުލަތެއް ކަމަށް އޭނާ ބުނެފައިވެއެވެ. 1920ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި، ނާޒީންނާއި ކޮމިއުނިސްޓުންނާއި ދެމެދު ހިނގި ކުރިމަތިލުންތަކެއްގައި، ދެފަރާތުގެ އެތައް ބަޔަކު ނެތި ފަނާވެދިޔައެވެ. 1930 ވަނަ އަހަރުގެ ޢާއްމު އިންތިޚާބަށްފަހު، ހިޓްލަރގެ ޕާރޓީގެ ކާމިޔާބީތަކުގެ މަރުޙަލާތައް ފެށުނެވެ. އޭގެ ދެއަހަރު ފަހުން، ޖަރުމަނުގެ އެންމެ ކާމިޔާބު ޕާރޓީއަކަށް، މިޕާރޓީ ވެގެންދިޔައެވެ.

ހިޓްލަރ ވެގެންދިޔައީ، ޔަހޫދީންނަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ނަފުރަތު ކުރާ މީހަކަށެވެ. އޭނާގެ ނަޒަރުގައި ޖަރުމަނަށް ކުރިމަތިވި ހުރިހާ ނިކަމެތިކަމަކާއި މުޞީބާތްތަކުގެ އަޞްލަކީ ޔަހޫދީންނެވެ.އަދި ޔަހޫދީންނަކީ ޚިޔާނާތްތެރި، ތެދުވެރިކަމެއް ނެތް ބައެއް ކަމުގައިވެސް އޭނާ ސިފަކުރަމުންދިޔައެވެ. އެމީހުންނަކީ ގޮތްކުޑަ، ދަށް ފަންތީގެ ބައެއްކަމަށާއި، އިންސާނީ ދަރިފަސްކޮޅުގެ ދުޝްމިނުންތަކެއް ކަމަށްވެސް، އޭނާ ހާމަކޮށްފައިވެއެވެ. ''ޔަހޫދީއެއްގެ ލޭއޮހޮރުވާލައިފިނަމަ، ކަންތައްތައް ކުރިއަށްވުރެ ދެގުނައަށް އިޞްލާޙުވާނެ'' ހިޓްލަރު ބުނެފައިވެއެވެ.

މަސީޙީންނަކީވެސް، އޭނާގެ ގާތުގައި މާމަޤުބޫލު ބަޔަކަށް ނުވިއެވެ. އޭނާ ދުށް ގޮތުގައި، ކްރިސްޓިއަނިޓީއަކީ، ޔަހޫދީންގެ މެދުން އުފެދިފައިވާ، ނިކަމެތި ތާކުންތާކު ނުޖެހޭ ދީނެކެވެ. އަދި އެދީން ބިނާވެފައިވަނީ އެއްވެސް އަސާސެއްގެ މައްޗަށް ނޫންކަމަށްވެސް އޭނާ ދެކެފައިވެއެވެ.

1 ސެޕްޓެމްބަރ 1939 ގައި،ހިޓްލަރ މުޅި ދުނިޔެއާއި ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ އިޢްލާނުކުރިއެވެ. 1941ގެ ޖޫންގައި ރަޝިޔާއަށް އޭނާ ޙަމަލާދިނެވެ. އަދި ހަމަ އެއަހަރުގެ ޑިސެމްބަރުގައި، އެމެރިކާއަށް ވެސް އޭނާ ޙަމަލާދީފައިވެއެވެ.

ހިޓްލަރގެ ހަނގުރާމަތަކާއި، މީހުންނާއި މެދު މުޢާމަލާތްކޮށްފައިވާގޮތަށް ބަލާއިރު، 20 ވަނަ ޤަރުނުގައި ދުނިޔެ ދުށް އެންމެ ހަރުކަށި އިންސާނާގެ ގޮތުގައި، އޭނާ ސިފަކުރެވެއެވެ. އޭނާގެ ކޭމްޕު ތަކުގައި ގާތްގަނޑަކަށް 12 މިލިއަނަށްވުރެ ގިނަ މީހުން މަރާލާފައިވާކަމަށް ބެލެވެއެވެ. އަދި މީސްމީހުންނަށް އަނިޔާދިނުމަށްޓަކައި، އެންމެ އަނިޔާވެރި ގޮތްގޮތަށް މީހުންމަރާނެ ލަފާދޭ ޑޮކްޓަރުންވެސް އޭނާ ގެންގުޅެފައިވެއެވެ. ހިޓްލަރގެ އަނިޔާވެރިކަމުގެ ތެރެއިން، އެންމެ އަނިޔާވެރިގޮތެއްގައި މީހުން މެރުމުގެ ޢަމަލުކަމުގައި ބެލެވެނީ، މަޢްދަން ޗެމްބަރ ތަކަށް މީހުން އަޅައި އަންދާލުމެވެ. މިކަމަށް ކިޔައިއުޅެނީ ހޮލޯކާސްޓުއެވެ.

ހިޓްލަރގެ އަނިޔާވެރިކަމާއި ހަރުކަށިކަން، ގުޅިފައިވަނީ، އޭނާގެ ޅަފުރައިގެ ދުވަސްތަކުގައި، ތަޙައްމަލުކުރަން ޖެހުނު، އަނިޔާވެރިކަމުން އޭނާއަށް އައިސްފައިވާ ނަފުސާނީ ބަދަލުތަކާއި ކަމަށް ބައެއް މީހުންދެކެއެވެ.

1945 ވަނަ އަހަރުގެ އޭޕްރީލްމަހުގެ 30 ވަނަ ދުވަހު، ހިޓްލަރ ދުނިޔެދޫކޮށްފައިވަނީ، އޭނާގެ ބޮލަށް ބަޑިޖަހައި، އަމިއްލައަށް މަރުވެގެންކަމަށް، ގިނަ މުއައްރިޚުން ހާމަކުރެއެވެ.

ވިދާޅުވޭ

ކަލާގެ ދުނިޔެ - އަޅާގެ ޙަޔާތް

 

ހަސަން ޒާހިރު ޢަބްދުއްރަޝީދު

މަލާ  ގުލްޝަންގެ  ރަނިކަން   ލިބިފަވާ  ފަރި  ރީތި  މަލަކީތީ

މަލާ   މިކޮކާ    ވުޖޫދަށް    އައުމުގައިވާ    ސަބަބަކީވެސްތީ

މަހެއް   ގޮތުގައިވިނަމަ  އެދެނީ    ތިފެންކޯރުގެ   ތެރޭލެއްވުން

ލަހެއްނެތި ހޯދުމަށް  ގެދޮރެއް  ދުވުނު  ހިނދު  ފެނުނު ގަލަކީތީ

ފަލަކުގައި   ފިޔަ   ޖަހާތިބިތިބި  އެތައް   ޗާލޫވި  ތަރިތަކަކުން

ނަޒަރު  ހުއްޓާލެވުނު   ބެބުޅުންވި   އަލިގަދަ   ތަރިއަކީވެސްތީ

ޒަމާން އެތަކެއް ވެ  ދިޔައިރުވެސް  ކަލާ ދުރުކޮށްލެވެން  ނެތުމުން

ދަމާބާރެއް      އުފެދިފައިވާ      ދަގަތްފާނެއް    ކަލާހަމަތީ

ދުވާލު   ގަޑީ     މިނޫއުޑުގައި   ލެވޭ    ފޭރާމަކީ   ބަލަތީ

ދުވާ  އެކިއެކި   ކުލައިން   ޒީނަތްކުރާ  [ކުލައުޑް] އަކީވެސްތީ

ހިތަށް ފިނިކަން ލިބޭ ހިތްގައިމު  ފޮނި   އެކި   މިއުޒިކީ ރާގުން

މިތަންވަލުވެސް    ގޮވާލާތޯ    އެދޭ     ފަރި   ޢަންދަލީބޭތީ

ދެވޭނުދެވޭ   މިނޭނގޭ   އަނދިރި    ރޭތައްވެސް   އަމާންކޮށް

ދެވޭ  ރިހިއަލިތަކުން   މަގުވެސް  ކޮށަން ފަހިކޮށްލި  ހަނދަކީތީ

އަމާޒުގެ  މަންޒިލަށް ދިއުމަށް  ހަޔާތުގެ  ފުންމިކަނޑުގައި   އޮޑި

އާމާން  ދަތުރެއް   ލިބެންފަހިކޮށް  ޖެހޭ  ފައްސިޔަ  ވައޭ ބަލަތީ

އަޅާގެ  ޙަޔާތް  ވަނީ   ތިޔަ   ލޯބިވެތި   ޔާރާގެ   ދުނިޔޭގައި

ފަޅާލިޔަކަސް   އަތުން    ބީވުން    އެނޭދޭ   މާތް  ޖާހިރުތީ

ވިދާޅުވޭ